Biegunka - jak to przetrwać? Sięgnij po elektrolity!

Zapewne każdy z nas cierpiał na biegunkę (rozwolnienie). Najczęściej jest to uciążliwa i nieprzyjemna, lecz krótko występująca dolegliwość. Wystarczy wziąć lek i uzupełnić elektrolity, a problem mija i wracamy do formy. Problemu nie należy jednak lekceważyć. Przewlekła biegunka może być objawem wielu poważnych schorzeń. Sprawdź, jakie są przyczyny i mechanizmy biegunki i co należy robić w sytuacji, gdy wystąpi.

Czym jest biegunka?

Biegunka (rozwolnienie) to dolegliwość polegająca na oddawaniu stolca, którego konsystencja jest nadmiernie luźna - płynna, półpłynna lub wodnista.  Podczas gdy zwykle zdrowy człowiek wypróżnia się z częstotliwością od jednego razu na trzy dni, do trzech na dzień (to prawidłowy wynik dla 99% populacji krajów rozwiniętych), w przypadku osób cierpiących na biegunkę może być to znacznie częściej.

Jakie są mechanizmy biegunki?

Wyróżnia się trzy mechanizmy biegunki. Czasami mogą one występować jednocześnie u jednej osoby:

1.  biegunka osmotyczna - powstaje w momencie, gdy w jelicie gromadzi się nadmierna ilość substancji, które zatrzymują wodę. Na ich skutek objętość stolca jest większa;
2.  biegunka wydzielnicza - wiąże się z aktywnym wydzielaniem do jelita dużych ilości wody i soli, a także innych substancji;
3. biegunka zapalna - powstaje gdy na skutek choroby dochodzi do uszkodzenia nabłonka jelitowego.

Możemy wyróżnić również różne rodzaje biegunki, jako kryterium przyjmując czas trwania dolegliwości:

• biegunka ostra - trwająca do 14 dni, zwykle znacznie krócej - zazwyczaj leczona jest objawowo. Choć jest nieprzyjemna, nie powinna skutkować żadnymi trwałymi następstwami. Często występuje u małych dzieci poniżej 3 roku życia, dotyka także dorosłych;
• biegunka przetrwała - trwa od 14 do 29 dni - w tym czasie warto rozważyć skonsultowanie się z lekarzem;
• biegunka przewlekła - może utrzymywać się tygodniami, a nawet miesiącami. Zazwyczaj towarzyszy przewlekłym chorobom jelit, na przykład wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie Crohna czy przy alergiach pokarmowych, celiakii. Tego rodzaju biegunka jest bardzo wyniszczająca dla organizmu, może prowadzić do poważnych niedoborów składników pokarmowych, elektrolitów, a także aminokwasów, żelaza czy witamin. W niektórych przypadkach, aby wrócić do zdrowia wystarczy wyeliminować z diety pewne produkty, niestety w wielu przypadkach konieczne jest wykonanie dokładnych badań, gdyż biegunka przewlekła może być objawem znacznie poważniejszej choroby.

Przyczyny ostrej biegunki

Ostra biegunka może mieć różnego rodzaju przyczyny, najczęściej jednak powstaje na skutek infekcji. Może być ona wywoływana przez wirusy przenoszone drogą kropelkową lub skażoną nimi wodę, lub pożywienie; obecne w pożywieniu lub wodzie bakterie (np. Salmonella czy cholera), enterotoksyny (produkty metabolizmu bakterii) czy rzadziej pierwotniaki lub pasożyty jelitowe.

Ostra biegunka może także występować jako skutek uboczny podczas przyjmowania antybiotyku, po nadmiernej dawce leków przeczyszczających, lub po innych lekach. Przyczyną bywa także po prostu nadmierne spożycie niektórych produktów spożywczych, na przykład mleka, fruktozy czy sorbitolu (popularny składnik słodzików), lub zatrucie substancjami toksycznymi.

Przyczyny biegunki przewlekłej

Biegunka przewlekła rzadko kiedy jest objawem infekcji. W ponad 90% przypadków ten typ biegunki wiąże się z nieswoistymi zapaleniami jelit takimi jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego czy choroba Crohna. Może być również objawem zespołu jelita drażliwego, a nawet raka jelita grubego. To sprawia, że jeżeli tylko zaobserwujemy u siebie przeciągającą się biegunkę trwającą dłużej niż dwa tygodnie, powinniśmy skontaktować się z lekarzem, który skieruje nas na dodatkowe badania. Biegunka przewlekła może również wiązać się z przyjmowanymi lekami, dietą (np. nietolerancja laktozy) czy zatruciem toksynami.

Na co należy zwracać uwagę w przypadku biegunek?

Sygnałem, który powinien wzbudzić nasz niepokój, jest krew wydalana wraz ze stolcem. Kilka kropel w kolorze jasnoczerwonym na papierze toaletowym to najczęściej krwawienie z końcowych odcinków jelita grubego - może wiązać się z hemoroidami. Jeżeli krew jest ciemniejsza, nawet czarna, oznacza to, że miejsce krwawienia zlokalizowane jest wyżej w przewodzie pokarmowym. Nawet jeżeli przyczyną problemu są hemoroidy, konieczna będzie konsultacja lekarska - nie wykluczają one współwystępowania innych, znacznie poważniejszych schorzeń.

Sposoby na ostrą biegunkę

Biegunkę ostrą leczy się objawowo. Przechodzi samoistnie, jednak jest niezbyt przyjemna, dlatego też warto sięgnąć po tabletkę. Najczęściej szybko pomoże dobry lek na biegunkę dostępny w aptece bez recepty. Dawniej stosowano węgiel na biegunkę, nadal niektórzy wybierają to rozwiązanie jako skuteczne i sprawdzone. Bardzo ważne jest, aby stosować również elektrolity, dzięki czemu można zapobiec odwodnieniu.i utracie cennych składników mineralnych (w szczególności sodu i potasu).

Leczenie biegunki przewlekłej

Skuteczne leczenie biegunki przewlekłej wymaga konsultacji u lekarza i ustalenia przyczyn dolegliwości. W przypadku przewlekłej choroby można stosować również leczenie objawowe, jednak dopiero dotarcie do źródła problemu, pozwoli skutecznie go wyeliminować. Choć zdarza się, że przyczyna jest błaha, niestety, długotrwała biegunka może być również objawem bardzo poważnej choroby,  a nawet nowotworu. Z tego powodu bardzo ważny jest rzetelny wywiad lekarski, a także przeprowadzenie szeregu badań.

Jakie badania należy wykonać w przypadku biegunki przewlekłej?

W przypadku biegunki przewlekłej najczęściej wykonuje się badania mikrobiologiczne i mikologiczne pobranej próbki stolca. Często lekarz zleca także badania endoskopowe przewodu pokarmowego: kolonoskopię lub gastroskopię.